تشخیص دقیق
تشخیص بالینی و مولکولی سرطان مری
سرطان مری یک تومور بدخیم است که از سلول‌های پوششی دیواره مری منشأ می‌گیرد. این سرطان بسیار تهاجمی بوده و معمولاً در مراحل پیشرفته تشخیص داده می‌شود. ارائه اطلاعات جامع در مورد تشخیص بالینی و مولکولی سرطان مری برای شناسایی دقیق، مرحله‌بندی و برنامه‌ریزی درمانی ضروری است. در ادامه، مروری کامل بر این موضوع ارائه می‌شود:
تشخیص بالینی سرطان مری
- علائم بالینی
علایم بالینی شایع:
– – دیسفاژی (اختلال در بلع)، به‌ویژه در بلع مواد غذایی جامد که به تدریج به مایعات نیز گسترش می‌یابد
– ادینوفاژی (درد هنگام بلع)
– کاهش وزن غیرعمدی
– درد یا ناراحتی در قفسه سینه
– سرفه مزمن یا خشونت صدا (به دلیل درگیری اعصاب یا فشار روی نای)
– استفراغ خونی (هماتمز) یا مدفوع سیاه (ملنا) در مراحل پیشرفته
عوامل خطر:
– بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD) و مری بارت
– مصرف سیگار و الکل
– چاقی
– رژیم غذایی کم‌فیبر و کم‌میوه
– سابقه پرتودرمانی به قفسه سینه یا قسمت فوقانی شکم
– اختلالات حرکتی مری مانند آشالازی
۲. معاینه فیزیکی
علائم بیماری پیشرفته:
– کاشکسی (کاهش شدید وزن و تحلیل عضلات)
– لنفادنوپاتی (بزرگ شدن غدد لنفاوی) در ناحیه سوپراکلاویکولار یا گردن
– هپاتومگالی (متاستاز کبدی)
۳. تصویربرداری تشخیصی
عکس‌برداری با باریم (ازوفاگرام):
– شناسایی ناهنجاری‌های ساختاری مانند تنگی‌ها، زخم‌ها یا توده‌ها
سی‌تی اسکن: (CT Scan)
– ارزیابی تهاجم موضعی تومور، درگیری غدد لنفاوی و متاستازهای دور (مانند کبد و ریه)
پت اسکن :(PET Scan)
– همراه با سی‌تی اسکن (PET-CT) برای بررسی فعالیت متابولیک تومور و تشخیص متاستازهای دور
– سونوگرافی اندوسکوپیک: (EUS)
– تصویربرداری دقیق از لایه‌های دیواره مری و غدد لنفاوی مجاور
– کمک به تعیین عمق تومور مرحله (T) و هدایت بیوپسی
۴. آندوسکوپی و بیوپسی
آندوسکوپی فوقانی: (EGD)
– مشاهده مستقیم مری برای شناسایی ضایعات مشکوک
– نمونه‌برداری (بیوپسی) از بافت غیرطبیعی برای بررسی هیستوپاتولوژیک
بررسی هیستوپاتولوژیک:
– تأیید تشخیص و تفکیک بین دو نوع اصلی سرطان مری:
– آدنوکارسینوم: معمولاً از مری بارت در قسمت تحتانی مری منشأ می‌گیرد.
– کارسینوم سلول سنگ‌فرشی: معمولاً در قسمت‌های فوقانی و میانی مری ایجاد می‌شود.
۵ .مرحله‌بندی (Staging)
– مرحله‌بندی بر اساس سیستم TNM انجام می‌شود:
– Tumor (T) عمق تهاجم تومور به دیواره مری
– Node (N) گسترش به غدد لنفاوی منطقه‌ای
– Metastasis (M) وجود متاستازهای دور
مرحله‌بندی به تصمیم‌گیری درمانی و پیش‌بینی پیش‌آگهی کمک می‌کند.
تشخیص مولکولی سرطان مری
تشخیص مولکولی نقش کلیدی در درک تغییرات ژنتیکی و مولکولی محرک سرطان مری دارد و امکان ارائه درمان‌های شخصی‌شده را فراهم می‌کند.
۱. زیرگروه‌های مولکولی
آدنوکارسینوم:
– معمولاً با جهش‌های زیر همراه است:
– TP53 ژن سرکوب‌گر تومور
– CDKN2Aتنظیم‌کننده چرخه سلولی
– ERBB2 (HER2) تقویت در برخی تومورها.
– SMAD4 دخیل در مسیر سیگنالینگ TGF-β
افزایش بیان EGFR و VEGF شایع است.
کارسینوم سلول سنگ‌فرشی:
– اغلب دارای جهش‌های زیر است:
TP53
– NOTCH1دخیل در تمایز سلولی
– PIK3CA بخشی از مسیر PI3K/AKT/mTOR.
– NFE2L2 تنظیم‌کننده پاسخ به استرس اکسیداتیو
۲ . بیومارکرهای تشخیصی و پیش‌آگهی
HER2/neu
– تقویت یا افزایش بیان در حدود ۱۵-۳۰٪ از آدنوکارسینوم‌ها
– هدف درمانی با داروهایی مانند تراستوزوماب (هرسپتین) در موارد HER2 مثبت
PD-L1
– بررسی بیان برای تعیین واجد شرایط بودن برای درمان با مهارکننده‌های ایمنی (مانند پمبرولیزوماب)
ناپایداری میکروساتلایت (MSI)
– بررسی برای پیش‌بینی پاسخ به ایمونوتراپی
DNA تومور در گردش (ctDNA)
– روش غیرتهاجمی برای تشخیص جهش‌های خاص تومور و پایش پاسخ به درمان
۳. پروفایل‌سازی ژنومی
– از توالی‌یابی نسل جدید (NGS) برای شناسایی موارد زیر استفاده می‌شود:
– جهش‌های سوماتیک
– تغییرات تعداد کپی ژن‌ها
– فیوژن‌های ژنی
– بار جهشی تومور (TMB)، که ممکن است پاسخ به ایمونوتراپی را پیش‌بینی کند
۴. تغییرات اپی‌ژنتیک
– متیلاسیون DNA و تغییرات هیستونی در سرطان مری شایع هستند
– هایپرمتیلاسیون ژن‌های سرکوب‌گر تومور ) مانند p16 و (APC در ایجاد تومور نقش دارند
۵. بیوپسی مایع
– تحلیل سلول‌های تومور در گردش (CTCs) یا ctDNA در نمونه‌های خون
– برای پایش پیشرفت بیماری و تشخیص بیماری باقیمانده حداقلی (MRD) مفید است
ادغام تشخیص بالینی و مولکولی
رویکرد چندرشته‌ای:
– ترکیب داده‌های بالینی، تصویربرداری، هیستوپاتولوژیک و مولکولی برای تشخیص و مرحله‌بندی دقیق
پزشکی فردمحور:
– پروفایل‌سازی مولکولی، درمان‌های هدفمند) مانند مهارکننده‌های HER2 و (EGFR و ایمونوتراپی را هدایت می‌کند.
بیومارکرهای پیش‌آگهی و پیش‌بینی کننده:
– به طبقه‌بندی بیماران بر اساس خطر و احتمال پاسخ به درمان‌های خاص کمک می‌کنند.
فناوری‌های نوظهور
هوش مصنوعی (AI):
– الگوریتم‌های AI برای تحلیل داده‌های تصویربرداری و هیستوپاتولوژیک جهت تشخیص زودهنگام و طبقه‌بندی خطر در حال توسعه هستند.
توالی‌یابی تک‌سلولی:
– بینش‌هایی در مورد ناهمگونی تومور و ریزمحیط تومور ارائه می‌دهد.
تشخیص بالینی و مولکولی سرطان مری شامل ترکیبی از روش‌های تشخیصی سنتی (مانند آندوسکوپی و تصویربرداری) و تکنیک‌های پیشرفته مولکولی (مانند پروفایل‌سازی ژنومی و بیوپسی مایع) است. ادغام این رویکردها امکان تشخیص زودهنگام، مرحله‌بندی دقیق و درمان شخصی‌شده را فراهم می‌کند و در نهایت بهبود نتایج بیماران را به همراه دارد. تحقیقات مداوم در زمینه بیومارکرهای جدید و اهداف درمانی نویدبخش پیشرفت‌های بیشتر در مدیریت سرطان مری است.