آمار سرطان کولورکتال در ایران و جهان
مقدمه
افزایش نگران‌کننده سرطان کولورکتال در ایران؛ زنگ خطری برای سیاست‌گذاران
سرطان همچنان یکی از جدی‌ترین چالش‌های سلامت در جهان محسوب می‌شود و در سال 2022 جان 10 میلیون نفر را گرفت. در این میان، سرطان کولورکتال (CRC) به سومین سرطان شایع دنیا تبدیل شده و با 1.9 میلیون مورد جدید، حدود 10 درصد از کل موارد تازه تشخیص داده شده را به خود اختصاص داده است. این بیماری همچنین چهارمین سرطان کشنده در جهان محسوب می‌شود که در سال 2024 باعث مرگ 538167 نفر شد.
در ایران، مطالعات نشان می‌دهند که نرخ بروز CRC در حال افزایش است. بر اساس متاآنالیزهای انجام‌شده، میانگین نرخ بروز این سرطان در کشور 8.46 در هر 100 هزار نفر گزارش شده است. با این حال، این رقم در برخی استان‌ها به سطح میانگین جهانی نزدیک شده است. طبق آخرین داده‌های ثبت ملی سرطان (2014–2017)، میانگین نرخ استانداردشده سنی (ASR) این بیماری به 15 در هر 100 هزار نفر رسیده که نشان‌دهنده روندی صعودی است. این آمار با یافته‌های پیشین نیز مطابقت دارد که افزایش بروز CRC را تأیید کرده‌اند.
اما یک مشکل اساسی در تحلیل این روند، ناهماهنگی در سیاست‌های ثبت سرطان است. اولین گزارش سالانه ثبت سرطان در ایران در سال 2006 منتشر شد، اما از سال 2011 تا 2013 هیچ داده‌ای در دسترس نیست و آمارهای جدید نیز معمولاً با تأخیر چندساله منتشر می‌شوند. این خلأ داده‌ای می‌تواند تصمیم‌گیری‌های به‌موقع برای کنترل و پیشگیری از این بیماری را با مشکل مواجه کند.
از نظر جغرافیایی، نرخ بروز CRC در شمال و مرکز کشور بالاتر از جنوب گزارش شده است. تفاوت‌های ژنتیکی، رژیم غذایی، عوامل محیطی، وضعیت اقتصادی و میزان انجام غربالگری، از جمله دلایل احتمالی این تفاوت‌ها هستند. همچنین، مردان ایرانی حدود 30 درصد بیشتر از زنان در معرض خطر ابتلا به CRC قرار دارند.
با وجود اینکه نرخ کلی CRC در ایران هنوز پایین‌تر از میانگین جهانی است، روند افزایشی آن، همراه با تغییر سبک زندگی و افزایش سن جمعیت، زنگ خطری جدی برای نظام سلامت کشور محسوب می‌شود. به نظر می‌رسد اگر اقداماتی جدی برای بهبود سیاست‌های ثبت سرطان، گسترش غربالگری و اصلاح سبک زندگی انجام نشود، ایران در آینده‌ای نه‌چندان دور با بحرانی جدی در زمینه سرطان کولورکتال مواجه خواهد شد.
1. شیوع (موردهای جدید):
– ایران: در سال ۱۴۰۰، حدود ۱۳۱٬۱۹۱ مورد جدید سرطان در ایران تشخیص داده شد که ۷۰٬۷۰۴ مورد در مردان و ۶۰٬۴۸۷ مورد در زنان بوده است. میزان بروز استانداردشده سنی این سرطان در مردان ۱۶۵ در هر ۱۰۰٬۰۰۰ نفر و در زنان ۱۳۹ در هر ۱۰۰٬۰۰۰ نفر گزارش شده است.
– جهان: سرطان کولورکتال چهارمین (تا 2024) سرطان شایع در جهان است. در سال ۲۰۲4، حدود ۱.2 میلیون مورد جدید سرطان کولورکتال گزارش شد که شامل ۱.۱ میلیون مورد سرطان کولون و ۸۰۰٬۰۰۰ مورد سرطان رکتوم بوده است. این سرطان ۱۰٪ از کل موارد سرطان در سطح جهانی را تشکیل می‌دهد.
2. مرگ‌ومیر (تعداد مرگ‌ها):
– ایران: در سال ۱۴۰۰، تعداد مرگ‌های ناشی از سرطان ۷۹٬۱۳۶ نفر گزارش شد. سرطان کولورکتال دومین علت مرگ ناشی از سرطان در ایران است.
– جهان: سرطان کولورکتال پنجمین عامل مرگ‌ومیر ناشی از سرطان در جهان است. در سال 2024، حدود 538٬167 مرگ ناشی از این سرطان در سطح جهانی گزارش شد که ۹.۴٪ از کل مرگ‌های ناشی از سرطان را شامل می‌شود.
3. توزیع جغرافیایی:
– ایران: در استان‌های تهران و اصفهان، سالانه حدود ۱۴ مورد جدید سرطان روده بزرگ در هر ۱۰۰٬۰۰۰ نفر گزارش می‌شود که بالاتر از میانگین کشوری است.
– جهان: در کشورهای با درآمد بالا مانند آمریکای شمالی، اروپا و استرالیا، نرخ شیوع بالاتر است که به عوامل سبک زندگی، چاقی، رژیم غذایی ناسالم و پیری جمعیت مربوط می‌شود. در کشورهای با درآمد پایین و متوسط، شیوع این سرطان به سرعت در حال افزایش است که به شهری‌سازی، پذیرش سبک زندگی غربی و کمبود غربالگری ارتباط دارد.
4. سن و جنسیت:
– ایران: سرطان کولورکتال در هر دو جنس شایع است اما در مردان کمی بیشتر از زنان دیده می‌شود. در سال‌های اخیر، موارد ابتلا در افراد زیر ۵۰ سال افزایش یافته که یک روند نگران‌کننده است.
– جهان: خطر ابتلا به سرطان کولورکتال با افزایش سن بیشتر می‌شود و اکثر موارد در افراد بالای ۵۰ سال مشاهده می‌شود. اما مشابه ایران، در سطح جهانی نیز موارد ابتلا در افراد زیر ۵۰ سال در حال افزایش است
5. نرخ بقا:
– ایران: نرخ بقای ۵ ساله برای سرطان کولورکتال در ایران به دلیل تشخیص دیرهنگام و محدودیت در دسترسی به درمان، پایین‌تر از کشورهای توسعه‌یافته است.
– جهان: در کشورهای با درآمد بالا، نرخ بقای ۵ ساله حدود ۶۵٪ است که ناشی از تشخیص زودهنگام و پیشرفت‌های درمانی است، اما در کشورهای با درآمد پایین این نرخ به دلیل تشخیص در مراحل پیشرفته و کمبود خدمات درمانی بسیار کمتر است.
تقسیم‌بندی منطقه‌ای سرطان کولورکتال (برآوردها برای سال 2023)
- اروپا:
- شیوع: حدود 520,000 مورد جدید.
- مرگ‌ومیر: حدود 245,000 مرگ.
- اروپا دارای بالاترین نرخ‌های شیوع در سطح جهانی است، به ویژه در اروپای غربی.
- آسیا:
- شیوع: حدود 1 میلیون مورد جدید.
- مرگ‌ومیر: حدود 490,000 مرگ.
- آسیا بیش از نیمی از موارد سرطان کولورکتال جهانی را تشکیل می‌دهد، با نرخ‌های رو به افزایش در کشورهای چین، ژاپن و کره جنوبی.
- آمریکای شمالی:
- شیوع: حدود 160,000 مورد جدید.
- مرگ‌ومیر: حدود 55,000 مرگ.
- ایالات متحده آمریکا دارای نرخ شیوع بالاست اما در میان بزرگسالان مسن‌تر به دلیل برنامه‌های غربالگری مؤثر شاهد کاهش موارد بوده است.
- آمریکای لاتین و کارائیب:
- شیوع: حدود 120,000 مورد جدید.
- مرگ‌ومیر: حدود 65,000 مرگ.
- نرخ شیوع در حال افزایش است به دلیل تغییرات سبک زندگی و دسترسی محدود به غربالگری.
- آفریقا:
- شیوع: حدود 50,000 مورد جدید.
- مرگ‌ومیر: حدود 35,000 مرگ.
- نرخ شیوع نسبت به سایر مناطق کمتر است، اما نرخ مرگ‌ومیر بالا است به دلیل تشخیص در مراحل پیشرفته و دسترسی محدود به درمان.
- اقیانوسیه:
- شیوع: حدود 20,000 مورد جدید.
- مرگ‌ومیر: حدود 8,000 مرگ.
- استرالیا و نیوزیلند دارای نرخ‌های شیوع بالاتر هستند اما همچنین نرخ‌های بقا بالایی دارند به دلیل سیستم‌های بهداشتی مؤثر.