علل ابتلا به سرطان روده

امروزه، علت دقیق بروز سرطان کولورکتال به طور کامل مشخص نیست. با این حال، تعدادی از عوامل خطر* شناسایی شده‌اند. یک عامل خطر* احتمال ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد، اما نه برای ایجاد سرطان ضروری است و نه به تنهایی کافی است. یک عامل خطر* به خودی خود علت مستقیم سرطان محسوب نمی‌شود. برخی از افراد با داشتن این عوامل خطر* هرگز به سرطان کولورکتال مبتلا نمی‌شوند، در حالی که برخی دیگر بدون داشتن هیچ یک از این عوامل خطر* ممکن است به این بیماری مبتلا شوند.

سرطان کولورکتال معمولاً به صورت بیماری پراکنده* (sporadic disease) رخ می‌دهد، به این معنی که ارتباطی با ژن‌های ارثی* که خطر ابتلا به این نوع سرطان را افزایش می‌دهند، ندارد.
حدود ۲۰٪ از موارد سرطان کولورکتال در زمینه خانوادگی رخ می‌دهد. کمتر از نیمی از این موارد ناشی از یک شرایط ارثی شناخته‌شده* است. در بقیه موارد خانوادگی، علت ناشناخته است. وقوع خانوادگی ممکن است نه تنها به دلیل ژن‌های ارثی مشترک، بلکه به دلیل عوامل محیطی مشترکی که خطر را افزایش می‌دهند، باشد.

عوامل خطر اصلی سرطان کولورکتال عبارتند از:

• افزایش سن: خطر سرطان کولورکتال با افزایش سن بیشتر می‌شود.

– عوامل خطر مرتبط با سبک زندگی:

1. رژیم غذایی: رژیم غذایی مهم‌ترین عامل خطر محیطی برای سرطان کولورکتال است. رژیم‌های غذایی سرشار از گوشت قرمز (گاو، گوسفند یا خوک) و گوشت‌های فرآوری‌شده (مانند هات داگ و برخی گوشت‌های ناهار)، پرچرب و/یا کم‌فیبر می‌توانند خطر ابتلا به سرطان کولورکتال را افزایش دهند. مصرف زیاد الکل نیز یک عامل خطر برای این سرطان است.
2. چاقی: اضافه وزن خطر ابتلا به سرطان کولورکتال را افزایش می‌دهد.
3. سبک زندگی کم‌تحرک: افرادی که فعالیت بدنی کمی دارند، بدون توجه به وزنشان، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان کولورکتال هستند.
4. دیابت نوع ۲*: خطر ابتلا به تومور در روده بزرگ را افزایش می‌دهد. این موضوع مستقل از وزن فرد است.
5. سیگار کشیدن: سیگار کشیدن خطر ابتلا به پولیپ‌های بزرگ کولورکتال* را افزایش می‌دهد که به عنوان ضایعات پیش‌سرطانی* شناخته می‌شوند.
6. سابقه قبلی پولیپ‌های کولورکتال: رشد‌هایی در روده به نام پولیپ* یا آدنوم*، سرطانی نیستند. اما این رشد‌ها می‌توانند در طول زمان به سرطان تبدیل شوند. بنابراین، پولیپ‌ها به عنوان ضایعات پیش‌سرطانی* شناخته می‌شوند. هنگامی که پولیپ‌ها در روده بزرگ یافت می‌شوند (مثلاً در طی یک بررسی غربالگری)، باید برداشته شوند تا از تبدیل شدن آنها به سرطان جلوگیری شود.
7. سابقه قبلی سرطان کولورکتال: حتی اگر تومور در درمان قبلی به طور کامل برداشته شده باشد، خطر ایجاد تومور جدید در بخش دیگری از روده بزرگ یا راست روده افزایش می‌یابد.
8. سابقه قبلی سایر انواع سرطان: سابقه قبلی تومورهای دیگر مانند لنفوم*، سرطان بیضه* یا سرطان آندومتر* خطر ابتلا به سرطان کولورکتال را افزایش می‌دهد.
9. بیماری‌های التهابی روده مانند بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو**: این شرایط باعث التهاب طولانی‌مدت روده بزرگ می‌شوند. پس از سال‌ها، این التهاب ممکن است باعث ایجاد دیسپلازی* (disordered organization of cells) در سلول‌های پوشش داخلی روده شود. دیسپلازی* می‌تواند به مرور زمان به سرطان تبدیل شود. خطر با مدت زمان بیماری التهابی روده و شدت و گستردگی التهاب افزایش می‌یابد. سرطان کولورکتال در بیماران مبتلا به بیماری کرون* یا کولیت اولسراتیو حدود دو سوم از کل موارد سرطان کولورکتال پراکنده* را تشکیل می‌دهد.
10. سابقه خانوادگی: حدود ۲۰٪ از موارد سرطان کولورکتال در یک زمینه خانوادگی رخ می‌دهد. اگر یکی از بستگان درجه اول به سرطان کولورکتال مبتلا باشد، خطر ابتلا به این سرطان دو برابر می‌شود. این می‌تواند به دلیل ژن‌های ارثی یا عوامل محیطی مشترک* باشد.
    بررسی سابقه خانوادگی احتمالی سرطان کولورکتال مهم است. در موارد خاص، غربالگری در سنین پایین و/یا مشاوره ژنتیکی* باید در نظر گرفته شود.

سندرم‌های ارثی شناخته‌شده که خطر ابتلا به سرطان کولورکتال را افزایش می‌دهند عبارتند از:

• پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی* (FAP): افراد مبتلا به این شرایط دارای جهش* یا از دست دادن ژن FAP* هستند که باعث رشد صدها یا هزاران پولیپ* در روده بزرگ در سنین پایین می‌شود. سرطان ممکن است در یک یا چند مورد از این پولیپ‌ها قبل از ۴۰ سالگی و گاهی حتی در ۲۰ سالگی ایجاد شود. برای جلوگیری از این اتفاق، روده بزرگ باید به طور جراحی برداشته شود. یک نوع از این سندرم، AFAP* (پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی تضعیف‌شده) است که در آن پولیپ‌ها کمتر و در سنین بالاتر نسبت به سندرم FAP* ایجاد می‌شوند.
• سندرم لینچ* (Lynch syndrome) که به نام سرطان کولورکتال غیرپولیپوز ارثی* (HNPCC) نیز شناخته می‌شود. افراد مبتلا به این شرایط دارای جهش‌های ژنی خاصی هستند که باعث اختلال در مکانیسم‌های ترمیم DNA* می‌شود. نتیجه این است که یک تومور خوش‌خیم کولورکتال ممکن است سریع‌تر (به طور متوسط ۲ تا ۳ سال) نسبت به افراد بدون سندرم لینچ* به سرطان تبدیل شود. هنگامی که سرطان کولورکتال در سندرم لینچ رخ می‌دهد، میانگین سن تشخیص ۴۵ سال است. سندرم لینچ* همچنین خطر ابتلا به برخی سرطان‌های دیگر مانند سرطان آندومتر* یا سرطان تخمدان* را افزایش می‌دهد.
• سایر سندرم‌های ارثی نادر شامل سندرم تورکوت* (Turcot syndrome)، سندرم پوتز-جگرز* (Peutz-Jeghers syndrome) و پولیپوز مرتبط با MYH* هستند. افراد با پیشینه یهودی اشکنازی به دلیل برخی جهش‌های ژنتیکی ارثی* در این گروه جمعیتی، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان کولورکتال هستند.