آندوسکوپی یک فرایند تشخیصی درمانی است که به کمک ابزاری به نام “آندوسکوپ” انجام می‌شود. آندوسکوپ وارد بدن شده و امکان مشاهده داخل آن را برای پزشک فراهم می‌کند، گاهی اوقات برای انواع خاصی از جراحی‌ها می‌توان از اندوسکوپ استفاده نمود. انواع مختلفی از “آندوسکوپ” یا “اسکوپ” وجود دارد. اغلب انها از یک لوله توخالی و باریک ساخته شده‌اند که به کمک آن پزشک می‌تواند به دقت داخل بدن را ارزیابی نماید. بیشتر آنها دارای یک منبع نوری بوده که نور لازم را برای مشاهده تأمین می‌کنند. در انتهای برخی از آنها دوربین کوچکی نصب شده که تصاویر دریافتی از اندام‌ها را به صفحه نمایش انتقال می‌دهد.
-
چرا پزشکان از آندوسکوپی فوقانی دستگاه گوارش استفاده می‌کنند؟
آندوسکوپی فوقانی دستگاه گوارش می‌تواند به پیدا کردن علت علائم غیرقابل توضیح کمک نماید، از جمله موارد زیر:
- سوزش مزمن معده
- خونریزی
- حالت تهوع و استفراغ
- درد
- اختلال در بلع
- کاهش وزن بدون علت
آندوسکوپی فوقانی دستگاه گوارش می‌تواند بسیاری از بیماری‌های مختلف را شناسایی کند ازجمله:
- کم‌خونی
- بیماری ریفلاکس معده
- زخم معده
- سرطان
- التهاب، یا تورم
- اختلالات پیش سرطانی
- بیماری سلیاک
در طول انجام آندوسکوپی فوقانی دستگاه گوارش، ممکن است پزشک بیوپسی و یا نمونه‌برداری انجام دهد. در طول نمونه‌برداری به کمک ابزاری مخصوص که از داخل آندوسکوپ می‌گذرد، بخش کوچکی از بافت دستگاه گوارش نمونه‌برداری می‌شود.
نمونه‌برداری برای تشخیص شرایطی مانند موارد زیر مورد استفاده قرار می‌گیرد:
- سرطان
- بیماری سلیاک
- ورم معده یا گاستریت
همچنین پزشکان آندوسکوپی فوقانی دستگاه گوارش را برای موارد زیر نیز بکار می‌گیرند:
- درمان شرایطی مانند زخم‌های خونریزی کننده
- متسع کردن قسمت‌های تنگ‌شده دستگاه گوارش به کمک بالونی کوچک از طریق آندوسکوپ
- حذف اجسام خارجی یا مواد غذایی، که ممکن است در قسمت فوقانی دستگاه گوارش گیر کرده باشند.
چگونه برای انجام آندوسکوپی فوقانی دستگاه گوارش آماده شوم؟
شما باید شرایط سلامتی و پزشکی خود را به پزشک اطلاع دهید. همچنین باید همه داروهای تجویزشده، داروهای غیرنسخه‌ای، ویتامین‌ها و مکمل‌های مصرفی خود را برای پزشک بازگو نمایید. در صورت مصرف موارد زیر پزشک خود را حتماً مطلع نمایید:
- آسپرین یا داروهای حاوی آسپیرین
- داروهای آرتریت یا آرتروز
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن
- رقیق‌کننده‌های خون
- داروهای درمان‌کننده فشارخون
- داروهای دیابت
- برنامه‌ریزی برای رفتن به خانه
به دلیل حفظ امنیت شما، به مدت ۲۴ ساعت پس از آندوسکوپی نمی‌توانید رانندگی کنید، زیرا برای خنثی شدن اثر آرام‌بخش‌های دریافتی، مدتی زمان لازم است. بنابراین شما باید برای رفتن به خانه پس از آندوسکوپی یا کولونوسکوپی برنامه‌ریزی‌های لازم را انجام دهید.
از خوردن و نوشیدن قبل از عمل اجتناب ورزید
در طی آندوسکوپی قسمت فوقانی دستگاه گوارش، پزشک باید لایه پوششی دستگاه گوارش شما را مشاهده و ارزیابی نماید. اگر در طول آندوسکوپی، غذا و یا نوشیدنی در مسیر دستگاه گوارش باقی مانده باشد، پزشک قادر نخواهد بود به‌طور واضح دیواره پوششی دستگاه گوارش شما را معاینه نماید. برای اطمینان از خالی بودن قسمت فوقانی دستگاه گوارش، اغلب پزشکان توصیه می‌کنند، ۸ ساعت قبل از انجام ارزیابی، از خوردن، نوشیدن، سیگار کشیدن و یا جویدن آدامس خودداری نمایید.
-
چگونه پزشکان آندوسکوپی فوقانی دستگاه گوارش را انجام می‌دهند؟
فرایند آندوسکوپی قسمت فوقانی دستگاه گوارش را متخصصین آندوسکوپی انجام می‌دهند. یک سوزن داخل وریدی در بازوی شما قرار داده خواهد شد تا به شما آرام‌بخش تزریق گردد. آرام‌بخش به شما کمک می‌کند تا آرامش پیدا کنید و در طول فرایند آندوسکوپی راحت باشید. در برخی از موارد، نیز ممکن است بدون آرام‌بخش، عمل آندوسکوپی انجام گردد. ممکن است یک بی‌حسی مایع به شما داده شود تا قرقره نمایید و یا ممکن است در ناحیه گلوی شما اسپری بی‌حسی استفاده شود. بی‌حسی جلوی تحریک گلوی شما را گرفته و از ایجاد انعکاس‌های واکنشی جلوگیری به عمل می‌آورد. تیم مراقبت‌های بهداشتی، شما را تحت نظر گرفته و تلاش خواهد کرد تا شما در راحت‌ترین شرایط ممکن قرار بگیرید. از شما خواسته می‌شود که به پهلو بر روی یک میز مخصوص دراز بکشید. پزشک با دقت زیادی، به آرامی لوله اندوسکوپ را وارد مری، معده و دوازدهه (دئودنوم) می‌نماید.
دوربین کوچکی که بر روی لوله آندوسکوپ نصب شده است، تصویر ویدئویی مخاط دستگاه گوارش شما را به یک مانیتور ارسال می‌کند، بنابراین پزشک می‌تواند به دقت لایه پوششی دستگاه گوارش را ارزیابی نماید. دستگاه آندوسکوپ، مقداری هوا به معده و اثنی‌عشر پمپ می‌کند تا مشاهده انها برای پزشک آسان‌تر شود.
در طول انجام آندوسکوپی دستگاه گوارش، ممکن است پزشک:
از قسمت فوقانی دستگاه گوارش بیوپسی یا نمونه‌برداری انجام دهد، شما عمل نمونه‌برداری را حس نخواهید کرد.
در صورت وجود هر گونه خونریزی، آن را ترمیم نماید.
ممکن است سایر فرایندهای تخصصی پزشکی صورت بپذیرد مانند، متسع کردن بخش‌های تنگ‌شده دستگاه گوارش
اغلب آندوسکوپی بین ۱۵ الی ۳۰ دقیقه طول می‌کشد. آندوسکوپ با تنفس شما تداخلی ایجاد نمی‌کند، اغلب افراد هنگام انجام آندوسکوپی به خواب می‌روند.
پس از انجام آندوسکوپی دستگاه گوارش، شما باید انتظار موارد زیر را داشته باشید:
- ماندن ۱ تا ۲ ساعت پس از عمل در بیمارستان یا مرکز درمانی، تا زمانی که اثر آرام‌بخش از بین برود.
- نفخ یا تهوع برای مدت کوتاهی پس از عمل
- گلودرد برای ۱ تا ۲ روز، پس از آنکه عمل بلع شما به حالت عادی برگشت، می‌توانید رژیم غذایی عادی خود را از سر بگیرید.
استراحت باقی‌مانده روز در منزل
پس از عمل، به شما (یا در صورتی که هنوز اثر آرام‌بخش برطرف نشده باشد به یکی از دوستان و یا اعضاء خانواده) دستورالعمل‌هایی در خصوص مراقبت از خود بعد از آندوسکوپی داده می‌شود. شما باید از تمام این دستورالعمل‌ها پیروی نمایید. برخی از نتایج ارزیابی شما توسط آندوسکوپی بلافاصله پس از عمل، در دسترس خواهد بود. پس از پایان اثر آرام‌بخش، پزشک می‌تواند این نتایج را با شما و در صورت اجازه شما با یکی از دوستان و یا اعضای خانواده مطرح نماید. متخصص آسیب‌شناسی برای بررسی بیشتر، بافت نمونه‌برداری شده را تحت آزمایش قرار می‌دهد، نتیجه نمونه‌برداری ممکن است چند روز بعد آماده گردد.
-
خطرات ناشی از آندوسکوپی چیست؟
خطرات ناشی از آندوسکوپی قسمت فوقانی دستگاه گوارش، می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
خونریزی از محلی که پزشک نمونه‌برداری انجام داده است و یا محلی که پولیپ از آن خارج شده است.
سوراخ شدن لایه پوششی دستگاه گوارش
واکنش غیرطبیعی بدن به آرام‌بخش، از جمله ایجاد مشکلات تنفسی و یا قلبی
خونریزی و سوراخ شدن جداره دستگاه گوارش در آندوسکوپی‌های درمانی شایع‌تر از آندوسکوپی‌های تشخیصی می‌باشد. خونریزی ناشی از آندوسکوپی، اغلب بدون درمان متوقف می‌شود.
نیاز به فوریت‌های پزشکی
اگر شما پس از انجام آندوسکوپی دستگاه گوارش به هر یک از علائم زیر مبتلا شدید، باید به دنبال مراقبت‌های فوری پزشکی باشید:
- درد قفسه سینه
- مشکلات تنفسی
- اختلال در بلع یا درد گلو که بدتر می‌شود.
- استفراغ به خصوص اگر استفراغ خونی باشد و یا رنگ آن قهوه‌ای به نظر برسد.
- درد در شکم که وضعیت آن بدتر می‌شود.
- خونی، سیاه و یا تیره شدن رنگ مدفوع
- تب