سرطان کیسه صفرا اغلب در مراحل پیشرفته تشخیص داده می‌شود، زیرا علائم اولیه آن مبهم است و غربالگری روتین برای آن وجود ندارد. با این حال، پایش هدفمند افراد پرخطر می‌تواند تشخیص زودهنگام و نتایج درمانی را بهبود بخشد. در زیر راهنمای دقیقی از استراتژی‌های غربالگری برای افراد در معرض خطر بالا ارائه شده است:

چه افرادی در گروه پرخطر قرار می‌گیرند؟

۱.  سابقه سنگ کیسه صفرا یا کوله سیستیت مزمن:

• سنگ‌های کیسه صفرا با علائم مکرر (درد، التهاب) خطر سرطان را افزایش می‌دهند.

• کیسه صفرای چینی (کلسیفیه شدن دیواره کیسه صفرا) ۱۰ تا ۳۰ درصد خطر ابتلا به سرطان در طول عمر دارد.

۲.  کلانژیت اسکلروزان اولیه (PSC) :

• التهاب مزمن مجاری صفراوی خطر سرطان کیسه صفرا را ۱۰ تا ۱۵ درصد افزایش می‌دهد.

۳.  عفونت‌های مزمن:

• ناقلین مزمن سالمونلا تیفی (تیفوئید) یا عفونت‌های مزمن مجاری صفراوی.

۴.  ناهنجاری‌های مادرزادی:

• پولیپ‌های کیسه صفرا با قطر بیش از ۱ سانتیمتر
• کیست‌های مجاری صفراوی (کیست کلدوکال)

 
۵.  سابقه ژنتیکی/خانوادگی:

• سندرم لینچ، جهش‌های BRCA یا سرطان کیسه صفرا در خانواده

۶.  مواجهه با سموم محیطی/شغلی:

• قرارگیری طولانی‌مدت در معرض نیتروزامین‌ها، آزبست یا مواد شیمیایی صنعتی

روش‌های غربالگری برای گروه‌های پرخطر

۱.  آزمایش‌های تصویربرداری

• سونوگرافی شکمی:
  • ابزار اولیه:  سنگ‌های کیسه صفرا، پولیپ‌ها، ضخیم شدن دیواره کیسه صفرا یا توده‌ها را شناسایی می‌کند.
  • تناوب:  سالانه برای افراد پرخطر (مانند بیماران مبتلا به PSC   
•   تصویربرداری تشدید مغناطیسی از مجاری صفراوی و لوزالمعده (MRI/MRCP) : 
  • تصویربرداری دقیق از مجاری صفراوی و کیسه صفرا؛ برای تشخیص تومورهای اول یه یا ناهنجاری‌های ساختاری مفید است.
• سی‌تی اسکن:
  • در صورت عدم قطعیت نتایج سونوگرافی یا برای ارزیابی گسترش تومور استفاده می‌شود.
• سونوگرافی آندوسکوپیک (EUS):
  • ترکیبی از آندوسکوپی و سونوگرافی برای ارزیابی دقیق ضایعات کوچک یا پولیپ‌ها

۲.  آزمایش‌های خون

• آزمایش‌های عملکرد کبد (LFTs) :
  • افزایش بیلیروبین یا آلکالین فسفاتاز ممکن است نشان دهنده انسداد مجاری صفراوی باشد.
• نشانگرهای تومور
  •   CA 19-9 و CEA :   در مراحل پیشرفته سرطان کیسه صفرا افزایش می‌یابند، اما برای تشخیص زودهنگام اختصاصی نیستند.

۳.  بیوپسی (به ندرت برای غربالگری استفاده می‌شود)

• برای توده‌های مشکوک شناسایی‌شده در تصویربرداری استفاده می‌شود.
• بیوپسی از طریق پوست یا آندوسکوپی با هدایت سونوگرافی/سی‌تی.

تناوب پایش

اقدامات پیشگیرانه تکمیلی

۱.  مشاوره ژنتیکی:

• برای خانواده‌های مبتلا به سندرم لینچ، جهش‌های BRCA یا تجمع سرطان‌های کیسه صفرا/مجاری صفراوی توصیه می‌شود.

۲.  جراحی پیشگیرانه کیسه صفرا:

• در موارد زیر توصیه می‌شود:
  • کیسه صفرای چینی.
  • پولیپ‌های کیسه صفرا بزرگتر از ۱ سانتیمتر.
  • جهش‌های ژنتیکی پرخطر (مانند بیماران PSC )

۳.  درمان بیماری‌های زمینه‌ای:

• آنتی‌بیوتیک برای عفونت‌های مزمن سالمونلا.
• داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی برای کلانژیت خودایمنی(مانند PSC)

چالش‌های غربالگری

• عدم وجود دستورالعمل جهانی:  پروتکل‌های غربالگری به دلیل نادر بودن بیماری متفاوت هستند.
• مراحل اولیه بدون علامت:  تومورهای اولیه به ندرت علائم ایجاد می‌کنند و تشخیص را دشوار می‌سازند.
• مثبت کاذب:  پولیپ‌های خوش‌خیم یا سنگ‌های کیسه صفرا ممکن است منجر به اقدامات غیرضروری شوند.

علائم نیازمند ارزیابی فوری

در افراد پرخطر، در صورت مشاهده علائم زیر مراجعه فوری به پزشک ضروری است:

• درد مداوم در قسمت فوقانی راست شکم
• زردی (زرد شدن پوست یا چشم‌ها)
• کاهش وزن بی‌دلیل یا از دست دادن اشتها
• حالت تهوع/استفراغ همراه با تب

نکات کلیدی

• تمرکز بر گروه‌های پرخطر:  غربالگری هدفمند جان‌ها را نجات می‌دهد اما برای عموم مردم توصیه نمی‌شود.
• مراقبت چندتخصصی:  همکاری بین متخصصان گوارش، انکولوژیست‌ها و جراحان حیاتی است.
• آموزش بیمار:  افراد پرخطر را تشویق کنید تا علائم را زود گزارش دهند و برنامه غربالگری را رعایت کنند.